AIP dieet: waarom nachtschades vermijden bij auto-immuunziekten?

De nachtschadefamilie. Aan de naam te horen klinkt het niet per se als een vriendelijke familie. Wil dit zeggen dat het ook echt schadelijk is? Het korte antwoord is: niet voor iedereen, maar voor een deel van de bevolking wel. Bij mensen met een auto-immuunaandoening reageert het immuunsysteem heftiger op bepaalde stoffen in de voeding. Mensen die een auto-immuunziekte – zoals Hashimoto, reumatoïde artritis, syndroom van Sjögren, psoriasis, sarcoïdose, Crohn, colitis of multiple sclerose – hebben lijken gevoeliger te zijn voor bepaalde stoffen die in nachtschades zitten. Nachtschades worden om verschillende redenen vermeden tijdens de eliminatiefase van het auto-immuun paleo dieet – afgekort: AIP dieet. Die redenen zullen we je in deze blog uitleggen.

Als eerst is het handig om te weten wat nachtschade precies is en waar het vandaan komt. Dus laten we daarmee beginnen.

Wat zijn nachtschades?

De nachtschadefamilie bestaat uit meer dan 2000 plantensoorten, waarvan de meeste niet eetbaar zijn en sommige zelfs zeer giftig. De giftige nachtschades kun je natuurlijk niet in de lokale supermarkt kopen. Welke nachtschades wel in de supermarkt te verkrijgen zijn en onder de ‘eetbare soorten’ vallen, zijn:

• Aardappelen – gewoon die witte
• Appelmeloen, ook wel meloenpeer of pepinos genoemd
• Aubergine
• Boomtomaat, ofwel tamarillo
• Cocona
• Gojibessen
• Incabessen, ofwel Physalisbessen of Kaapse kruisbessen
• Lulo, ofwel naranjilla
• Mexicaanse aardkers, ofwel tomatillo
• Kutjera
• Paprika
• Pepers – rode, groene, chili, Cayenne
• Pimentos
• Tomaten
• Tuin bosbes (Garden huckleberry)

Daarnaast behoren Ashwagandha – vaak in de vorm van een supplement gebruikt – en tabak (sigaretten en sigaren) ook tot de nachtschadefamilie.

Nachtschades zijn evolutionaire nieuwkomers

Nachtschades zijn een relatief nieuw voedingsmiddel voor ons. Onze voorouders, de jager-verzamelaars, aten namelijk geen nachtschades. Oorspronkelijk komt de mens uit Afrika. Nachtschades komen oorspronkelijk uit Zuid-Amerika en worden pas sinds een paar eeuwen als voedsel gezien in Europa.

Vanuit de evolutionaire geneeskunde is de hypothese ontstaan dat veel welvaartsziekten worden veroorzaakt door een mismatch tussen onze genen en onze omgeving. Met omgeving wordt onder andere onze voeding bedoeld. Een hypothese is dat je ziek kan worden als je voedingsmiddelen eet waarop onze genen nog niet goed zijn aangepast. Nachtschades zijn daar een voorbeeld van. Mogelijk veroorzaken nachtschades bij sommige mensen problemen, omdat zij nog niet goed zijn aangepast op het eten van dit ‘nieuwe’ voedsel en op bepaalde stoffen die erin zitten.

Schadelijke stoffen in nachtschades

Nachtschades bevatten verschillende stoffen – antinutriënten genoemd – die voor een deel van de bevolking schadelijk zijn. De naam zegt het eigenlijk al. Antinutriënten zijn stoffen die de opname van voedingsstoffen – ook wel nutriënten genoemd – belemmeren. Nachtschades maken antinutriënten – bestaande uit verschillende soorten eiwitten – aan om zichzelf en haar nakomelingen te beschermen. Planten kunnen niet wegrennen voor vijanden en daarom beschermen zij zich met giftige plantstoffen. Antinutriënten werken als een afweermechanisme om te voorkomen dat de plant of het zaad wordt opgegeten door een dier of mens. Wanneer een mens of dier een nachtschade eet zal het lichaam een vervelende reactie geven door het binnenkrijgen van de antinutriënten. Zo zorgt de plant ervoor dat hij niet wordt opgegeten, waardoor de kans op overleving én voortplanting groter is.

Je hebt veel verschillende soorten antinutriënten. Nachtschades bevatten lectine, saponine en capsaïcine.

Lectine

Lectines zijn eiwitten die zich voornamelijk in de zaden van planten bevinden. Ze zitten bijvoorbeeld in peulvruchten en granen. Er zijn verschillende soorten lectines die niet allemaal schadelijk zijn. Lectinen in tarwe kunnen problematisch zijn, terwijl de lectinen in bosbessen dat niet zijn. De lectines die in het AIP dieet worden vermeden, zijn degenen die de doorlaatbaarheid van de darmen kunnen verhogen, ofwel de darm ‘lek’ kunnen maken. Dit wil zeggen dat er stoffen via de darmen in het lichaam terecht kunnen komen die daar niet thuishoren. Het gaat om lectines die goed bestand zijn tegen hitte – en dus niet helemaal onschadelijk gemaakt worden tijdens het koken –, zich niet goed laten verteren in de darmen en een negatief effect hebben op de cellen die het darmslijmvlies vormen. De kans op een lekkende darm – in Engels: leaky gut – wordt hierdoor verhoogd.

De lectines in tomaten staan erom bekend snel in de bloedbaan terecht te komen. Dit kan voor overgevoeligheid van de darmen zorgen en op de lange termijn een lekke darm veroorzaken. Mensen met een auto-immuunziekte zouden tomaten het best kunnen vermijden in verband met een grotere kans op een lekkende darm, waardoor het immuunsysteem gestimuleerd wordt en er meer ontsteking kan ontstaan. Het immuunsysteem is namelijk al overactief bij auto-immuunziekten en we willen er juist voor zorgen dat het immuunsysteem rust krijgt.[1] Daarom is het belangrijk om de darmbarrière te herstellen én goed te laten functioneren.

Lectinen uit aardappel en tomaten blijken in staat te zijn om in de bloedbaan te komen en vervolgens aan verschillende lichaamscellen en weefsels te binden. Hierdoor veranderen de cellen en weefsels van structuur, waardoor het immuunsysteem de aanval kan openen op de cellen en weefsels van het eigen lichaam. Op die manier kunnen lectinen auto-immuniteit bevorderen. Lectinen uit aardappels blijken te kunnen binden aan de huid, schildklier en de nieren. Daarnaast kunnen lectinen die in tomaten zitten zich binden aan de maagcellen – pariëtale cellen – en het slijmvlies van de dunne darm.[2],[3]

Saponine

Ook saponinen zijn in verschillende types op te delen. Een type saponine die in de bloem, bladeren en planten van de nachtschadefamilie zit heet glykoalkaloïde. Glykoalkaloïden zitten vooral in aardappelen, aubergines en tomaten. Aardappelen en aubergines bevatten de glykoalkaloïde solanine en tomaten bevatten tomatine. Belangrijk om te weten is dat sommige saponinen de immuunreactie tegen eiwitten die via een lekkende darm het lichaam in lekken versterken. Ze zijn als het ware als olie op het vuur. Ze kunnen ontstekingen verergeren.

Vanwege het versterkende effect op de immuunreactie worden saponinen uit tomaten gebruikt in vaccins. Ze versterken de immuunreactie die optreedt na het inenten. Dat is natuurlijk precies wat je bij een vaccin wilt, een goede immuunreactie. Maar je wilt niet dat dit gebeurt bij immuunreacties tegen voedingseiwitten, die eigenlijk geen gevaar vormen.

Verder kunnen glykoalkaloïden een belangrijk enzym remmen, namelijk het enzym acetylcholinesterase, wat een rol speelt bij de geleiding van zenuwimpulsen.[4],[5] Nachtschades kunnen daardoor bij sommige mensen een negatieve impact op het zenuwstelsel hebben.

Nachtschades blijken met name voor mensen met artritis problematisch te zijn. Uit verschillende experimenten blijkt dat bij de meeste mensen met artritis de symptomen verlichten of verdwijnen bij het verminderen of vermijden van alle nachtschades.[6]

Capsaïcine

Een derde problematische stof in nachtschades is capsaïcine. Dit is een stofje dat in chilipepers en paprika zit. Het maakt dat je een chilipeper pittig vindt. Hoewel capsaïcine verschillende gezondheidsvoordelen heeft, werkt het irriterend op de slijmvliezen, ogen en huid. Daarnaast blijkt capsaïcine ook de doorlaatbaarheid van de darmen te verhogen – leidt dus tot een lekkende darm.[7]

Nachtschades zorgen vaak voor klachten bij herintroductie

Volgens Sarah Ballantyne (grondlegster AIP dieet) hebben veel mensen met auto-immuunziekten last van nachtschades. De herintroductie ervan leidt volgens haar vaak tot klachten. Angie Alt (8 jaar ervaring met AIP coaching) beaamt dit. Op haar website (autoimmunewelness.com) staat het volgende:

• Bij bijna iedereen met een auto-immuunziekte heeft het elimineren van nachtschades een positieve invloed op de symptomen, maar het is vooral effectief bij gewrichtsklachten en huidproblemen.
• Voor de vermindering van symptomen kan het elimineren van nachtschades net zo belangrijk (of zelfs nog belangrijker) zijn als het elimineren van gluten, zuivel of suiker.
• Het gebeurt regelmatig dat mensen vrijwel alle eliminaties van het AIP dieet toepassen, behalve de eliminatie van nachtschades, en dat hun klachten pas (verder) afnemen zodra zij ook alle nachtschades volledig elimineren. Zelfs hele kleine hoeveelheden van nachtschades, in bijvoorbeeld specerijenmixen, blijken klachten te kunnen veroorzaken.
• Een succesvolle herintroductie van nachtschades mislukt vaak, ondanks de succesvolle herintroductie van andere voedingsmiddelen.
• Wanneer men meldt dat de herintroductie van nachtschades succesvol is, gaat het meestal om geschilde, witte aardappelen. Wanneer er melding wordt gemaakt van succesvolle herintroducties van andere nachtschades, is dit vaak op een aantal voorwaarden. Over het algemeen komt de succesvolle herintroductie na vele jaren van eliminatie, wordt er zorgvuldig aandacht besteed aan het onderhouden van de gezondheid van de darmen gedurende die tijd, en zijn er duidelijke beperkingen. Zo worden ze bijvoorbeeld alleen in kleine hoeveelheden verdragen of alleen als ze gekookt zijn. Of alleen als ze niet meerdere keren per dag worden gegeten of twee dagen achter elkaar. Of ze worden alleen verdragen als er niet meer dan één soort in een maaltijd wordt gegeten, etc.

Op de website van Angie staan allemaal ervaringsverhalen van mensen met verschillende auto-immuunziekten, die nachtschades hebben geëlimineerd en vervolgens geherintroduceerd. Zij geven aan dat zij de volgende klachten ervaren door het eten van nachtschades: darmklachten, huidklachten, gewrichtsklachten, migraine en astma-achtige klachten.

Zelf heb ik onder andere bij deelnemers van mijn Auto-Immuun Programma opgemerkt dat tomaten huidirritatie (jeukende, prikkende huid) en slappe ontlasting kunnen veroorzaken. Aardappelen (en aardappelproducten, zoals chips) zorgde bij een deelnemer voor flinke buikpijn en bij een andere voor kniepijn.

Tips voor herintroduceren nachtschades

Als je nachtschades hebt geëlimineerd, dan wil je ze op een gegeven moment misschien herintroduceren om te ontdekken hoe je erop reageert. Er zijn dan een aantal dingen die je kunt doen om schade door het eten van nachtschades te minimaliseren of te voorkomen:

• Schil aardappelen en aubergine. Verwijder het vel van tomaten (dit gaat beter als ze eerst in kokend water gedaan worden).
• Verhit de nachtschades om de lectinen (deels) onschadelijk te maken. Kook ze bijvoorbeeld voordat je ze eet.
• Verwijder zoveel mogelijk de pitjes.
• Eet kleine porties en slechts eenmaal per dag.
• Eet nachtschades niet op aaneengesloten dagen. Houd telkens één of meerdere dagen ertussen.
• Eet slechts één soort nachtschade per dag.

Kortom

Nachtschades zijn niet voor iedereen schadelijk, maar blijken bij een deel van de bevolking klachten te veroorzaken. Mensen met auto-immuunziekten – en met name bij gewrichtsklachten en huidproblemen – lijken meer last te hebben van nachtschades, waaronder aardappel, tomaat, aubergine, paprika en rode- en groene pepers. Als je een auto-immuunaandoening hebt is het raadzaam om nachtschades tijdelijk te vermijden, zodat je kan ervaren of daardoor je symptomen afnemen. Na verloop van tijd – één tot drie maanden – kun je proberen om het te herintroduceren. Mocht je daarna nergens last van hebben, dan kun je ze weer in beperkte mate eten, maar blijf er dan evengoed voorzichtig mee. De tips hierboven kunnen je helpen om schade door nachtschades te minimaliseren of te voorkomen.

Wat is jouw ervaring met nachtschades?

Ik ben benieuwd wat jouw ervaring is met de eliminatie en/of herintroductie van nachtschades. Wat heb je ervan gemerkt? Laat het mij en alle lezers van deze blog weten in een reactie onderaan deze pagina.

Download Complete AIP Dieet Voedingslijsten

Ontvang de AIP Dieet Voedingslijsten direct in je mailbox. Zo zie je in één oogopslag wat je wel/niet kunt eten. Download nu tijdelijk gratis.

Klik hier om de bronnen te zien

[1] Carreno-Gomez, B., Woodley, J. F., & Florence, A. T. (1999). Studies on the uptake of tomato lectin nanoparticles in everted gut sacs. International journal of pharmaceutics, 183(1), 7-1
[2] Vojdani, A. (2015). Lectins, agglutinins, and their roles in autoimmune reactivities. Altern Ther, 21, 42-47.
[3] Vojdani, A., Afar, D., & Vojdani, E. (2020). Reaction of Lectin-Specific Antibody with Human Tissue: Possible Contributions to Autoimmunity. Journal of Immunology Research, 2020.
[4] Francis, G., Kerem, Z., Makkar, H. P., & Becker, K. (2002). The biological action of saponins in animal systems: a review. British journal of Nutrition, 88(6), 587-605
[5] Gee, J. M., Wortley, G. M., Johnson, I. T., Price, K. R., Rutten, A. A. J. J. L., Houben, G. F., & Penninks, A. H. (1996). Effects of saponins and glycoalkaloids on the permeability and viability of mammalian intestinal cells and on the integrity of tissue preparations in vitro. Toxicology in vitro, 10(2), 117-128
[6] Childers, N. F., & Margoles, M. S. (1993). An apparent relation of nightshades (Solanaceae) to arthritis. Journal of Neurological and Orthopaedic Medicine and Surgery, 14, 227-227.
[7] Jensen-Jarolim, E., Gajdzik, L., Haberl, I., Kraft, D., Scheiner, O., & Graf, J. (1998). Hot spices influence permeability of human intestinal epithelial monolayers. The Journal of nutrition, 128(3), 577-581
www.thepaleomom.com/the-whys-behind-autoimmune-protocol