IJzer

Waarvoor heb je ijzer nodig?

IJzer heeft de volgende functies in je lichaam:

• Is nodig voor de vorming van hemoglobine, een onderdeel van rode bloedcellen wat helpt bij het vervoeren van zuurstof door je lichaam
• Speelt een rol bij je energieproductie
• Speelt een rol bij je afweer
• Is nodig voor de productie van schildklierhormonen

Hoeveel ijzer heb je dagelijks nodig?

Hieronder zie je de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) van ijzer in milligram per categorie.

Kinderen
6-11 maanden: 8 mg
1-2 jaar: 8 mg
2-5 jaar: 8 mg
6-9 jaar: 9 mg

Mannen
9-13 jaar: 11 mg
14-17 jaar: 11 mg
18 jaar en ouder: 11 mg

Vrouwen
9-13 jaar: 11 mg
14-17 jaar: 15 mg
18-50 jaar (voor de overgang): 16 mg

Vrouwen na de overgang: 11 mg
Zwangere vrouwen: 16 mg
Vrouwen die borstvoeding geven: 15 mg

Hoeveelheid ijzer in voeding

Hieronder vind je een overzicht van ijzerrijke voeding.

IJzer in milligram (mg) per 100 gram voedingsmiddel
Varkenslever 25
Cacaopoeder 10,5
Maanzaad 9,4
Pijnboompitten 9,2
Hennepzaad 8
Pompoenpitten 8
Sesamzaad 7,8
Chiazaad 7,7
Kippenlever 7,5
Runderlever 7
Oesters 7
Cashewnoten 6,7
Varkenshart 4,2
Runderlappen 2,7
Spinazie gekookt 2,4
Gekookt ei 2,4
Zoute haring 1,6
Kipfilet 0,7
Bronnen: NEVO 2016 & Voedingscentrum

Heemijzer dat in dierlijke voeding zit is beter opneembaar dan het non-heemijzer dat in plantaardige voeding zit. De opname van ijzer kun je verhogen door tegelijkertijd vitamine C in te nemen. Combineer ijzerrijke voeding dus met vitamine C-rijke voeding, zoals groente en fruit.

IJzertekort

Een tekort aan ijzer komt wereldwijd veel voor. Naar schatting hebben 1,2 miljard mensen een ijzertekort. In Nederland zijn er geen algemene cijfers bekend over volwassenen, maar wel weten we dat zo’n 10 procent van de peuters er last van heeft en zo’n 2 procent van de tieners. Daarnaast hebben naar schatting 1 op de 6-10 zwangere vrouwen een ijzertekort.

Een ijzertekort kan zelf veel klachten veroorzaken, maar ook andere aandoeningen verslechteren, zoals hartaandoeningen. Daarnaast kan het bij zwangere vrouwen het risico op een laag geboortegewicht van het kind veroorzaken, wat samengaat met een verhoogd risico op gezondheidsproblemen van het kind. Verder kan een ijzertekort bij kinderen de verstandelijke ontwikkeling belemmeren.

Risicogroepen voor ijzertekort

Groepen die een verhoogd risico op een ijzertekort hebben, zijn:

• Vrouwen die menstrueren, aangezien zij bloed via de menstruatie verliezen
• Zwangere vrouwen
• Vrouwen die borstvoeding geven
• Jonge kinderen
• Vegetariërs en veganisten
• Migranten, vluchtelingen en mensen in lage- en middeninkomenslanden
• Mensen met maag- en darmaandoeningen, zoals gastritis, de ziekte van Crohn en coeliakie
• Verder komt een ijzertekort regelmatig voor bij mensen met een schildklieraandoening (trage schildklier, snelle schildklier)

Symptomen van ijzertekort

Een ijzertekort kan zich uiten in de volgende symptomen en klachten:

• IJzergebreksanemie (bloedarmoede door ijzertekort, waarbij de hemoglobine in het bloed verlaagd is)
• (Snel) vermoeid zijn
• Duizeligheid
• Haaruitval
• Hartkloppingen
• Hoofdpijn
• Zweten
• Bleke huid
• Rusteloze benen (drang om ze te bewegen)
• Snel buiten adem zijn
• Verminderd geheugen bij kinderen
• Verstoord leergedrag bij kinderen
• Kortere zwangerschapsduur bij vrouwen die net zwanger zijn voeding die rijk is aan ijzer

Bloedonderzoek ijzertekort

De ijzerstatus kan het best gemeten worden aan de hand van ferritine en transferrine, aangezien het ijzergehalte in het bloed niet betrouwbaar is. Het ijzergehalte kan namelijk erg schommelen gedurende de dag. Het meten van hemoglobine (Hb) en Mean Corpuscular Volume (MCV) kan ook inzicht geven in de ijzerstatus, maar deze zijn pas een goede meetgraad voor een ijzertekort op het moment dat de vorming van rode bloedcellen door ijzertekort is aangedaan. Bij een verlaagd hemoglobine, weet je nog niet zeker of de bloedarmoede door een ijzertekort wordt veroorzaakt. MCV kan hier meer inzicht in geven. Bij een verlaagde MCV-waarde is er sprake van bloedarmoede door een ijzertekort, terwijl een verhoogde MCV-waarde betekent dat de bloedarmoede door een vitamine B12-tekort wordt veroorzaakt.

Behandeling ijzertekort: ijzersupplementen en ijzerinfuus

Bij een ijzertekort schrijft de arts meestal orale ijzersuppletie voor. Als dit geen optie is of als dit niet (snel) genoeg werkt, dan kan een arts een ijzerinfuus inzetten. Omdat ijzersupplementen ook negatieve effecten kunnen hebben, raad ik aan om voorzichtig te zijn met ijzersuppletie. Bij een infectie is ijzersuppletie gecontra-indiceerd, aangezien ijzer de groei van ziekteverwekkers kan stimuleren.