Evolutionaire mismatch: een oorzaak van chronische klachten

Veel mensen lopen rond met chronische klachten en ziekten waarvan de oorzaak vaak niet duidelijk is. De evolutionaire geneeskunde richt zich op de vraag ‘waarom’ ziekte en ongemakken ontstaan. Door klachten en ziekten vanuit een evolutionair perspectief te bekijken kun je inzicht krijgen in de oorzaak. De evolutionaire geneeskunde gaat er vanuit dat bijna alle westerse ziekten het gevolg zijn van evolutionaire mismatch die tot laaggradige ontsteking en bijbehorende insulineresistentie leidt.

Wat is evolutionaire mismatch?

Iedereen erft duizenden genen die een wisselwerking aangaan met zijn of haar omgeving. De meeste van deze genen zijn over de afgelopen honderden, duizenden of zelfs miljoenen generaties geselecteerd. Dit selectieproces verloopt zeer traag. Onze genen veranderen slechts een half procent per miljoen jaar.[1] Dit betekent dat onze genen nog grotendeels hetzelfde zijn als de genen van oermens.[2], [3]

De geselecteerde genen vergrootte onze voorouders hun kans op overleving en voortplanting onder bepaalde milieu omstandigheden. Met dank aan de genen die je van je voorouders hebt geërfd, ben je aangepast aan een bepaalde omgeving. Anders gezegd, je bent aangepast aan bepaalde activiteiten, voeding en klimaatomstandigheden.

Maar tegelijkertijd ben je soms onvoldoende aangepast aan een omgeving die afwijkt van de oorspronkelijke omgeving van je voorouders. Dus ben je soms onvoldoende aangepast aan de activiteiten, voeding en klimaatomstandigheden die een nieuwe omgeving met zich meebrengt. Deze onaangepastheid wordt ook wel mismatch genoemd en kan soms leiden tot ziekte.[4]

Er zijn verschillende mismatch ziekten, maar allemaal worden ze veroorzaakt door veranderingen in onze leefomgeving. Dit zorgt ervoor dat je lichaam anders gaat functioneren. Sinds de agrarische revolutie, zo’n 10.000 jaar geleden, is onze omgeving in relatief korte tijd gigantisch veranderd.[4][5]

Alle bovenstaande veranderingen vonden in ‘slechts’ 10.000 jaar plaats. Vanuit een evolutionair perspectief is onze omgeving razendsnel veranderd. Zo snel dat je genen te weinig tijd hebben gehad om zich goed aan te kunnen passen. Want je genen veranderen slechts een half procent per miljoen jaar. Je hebt Stone Age genen, maar leeft in een Science Finction omgeving. Je genen snappen er geen hout van en weten niet goed hoe zij zich moeten gedragen in deze vreemde wereld.

Je kunt je genen vergelijken met computersoftware. Bijvoorbeeld Windows 98. En je omgeving is vergelijkbaar met een computer. Bijvoorbeeld de nieuwste Apple iMac. In 1998 was Windows 98 prima software en werkte het super op een computer van die tijd, maar stel je eens voor hoe Windows 98 zal functioneren op een moderne computer. Waarschijnlijk werkt het voor geen meter. Er is sprake van mismatch. Zo is het ook met je ‘oeroude’ genen in deze ‘nieuwe’ omgeving.

Simpel gezegd wordt mismatch veroorzaakt door prikkels die ‘te veel’, ‘te weinig’ of ‘te nieuw’ zijn. [4] Voorbeelden hiervan zijn: te veel calorieën eten, te weinig bewegen, en te nieuwe voedingsmiddelen eten. Denk hierbij aan (geraffineerde) granen en zuivel.

Voorbeelden van mismatch

Voorbeeld 1: te veel

Obesitas is een goed voorbeeld van mismatch. Vaak wordt dit veroorzaakt door het eten van te veel calorierijk voedsel. Dit is een vrij ‘nieuw’ verschijnsel, want vroeger waren calorierijke voedingsmiddelen schaars. Verder waren er regelmatig periodes van voedselschaarste waardoor men genoodzaakt was om te vasten. De mens kan prima zonder eten. Je genen zijn hier op aangepast. Je bent beschermt tegen schaarste, maar niet tegen overvloed. Want een overvloed van calorierijk voedsel kwam nooit voor. Dus waarom zou je daar tegen beschermd moeten worden? In de huidige maatschappij, waar wel sprake is van overvloed, leidt dit tot overeten. Obesitas is een van de gevolgen.

Verder ging beweging altijd vooraf aan energie inname. Men moest eerst jagen en verzamelen. Daarna kon er pas gegeten worden. Ofwel, eerst energie verbruiken en daarna pas aanvullen. Het ontwikkelen van obesitas was op die manier onmogelijk.

Voorbeeld 2: te weinig

Botontkalking (osteoporose) is ook een voorbeeld van mismatch. Een belangrijke oorzaak van botontkalking is te weinig beweging. Want door beweging, en daardoor druk op je botten, kan calcium in je botweefsel worden ingebouwd. Beweeg je te weinig, dan kan calcium niet goed worden ingebouwd en ontwikkel je geen sterke botten.

Vroeger bewoog men veel meer dan nu. Jager-verzamelaars waren genoodzaakt om te bewegen, want zij moesten eten zien te vinden. Ook agrariërs moesten veel bewegen om uiteindelijk te kunnen oogsten. Bewogen zij niet, dan hadden zij ook geen eten. Doordat zij veel bewogen kwam botontkalking vroeger nauwelijks voor. [4]

Tegenwoordig bewegen we veel te weinig. Kinderen zitten urenlang stil. In de klas moeten zij stilzitten en na schooltijd zitten ze vaak te gamen. Maar ook volwassenen zitten veel te veel stil. Tegenwoordig hebben veel mensen een kantoorbaan waar je de hele dag op je gat zit. En daarnaast pakken ze vaak de auto in plaats van de fiets. Een zwakke botopbouw en botontkalking kunnen het gevolg zijn.

Voorbeeld 3: te nieuw

Een voorbeeld van mismatch is de ontwikkeling van diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. De mens is gedurende miljoenen jaren aangepast aan een gevarieerd voedingspatroon met knollen, fruit, wild vlees, zaden, noten, veel vezels en geen toegevoegde suikers. En dus niet aan een westers voedingspatroon met geraffineerde granen, zuivel, weinig vezels en veel toegevoegde suikers. [4]

Op evolutionaire tijdschaal gezien, hebben de veranderingen in ons voedingspatroon zeer snel plaatsgevonden. Bepaalde genetische aanpassingen en veranderingen in de bacteriesamenstelling van de darm (microbioom) hebben ervoor gezorgd dat we meer ‘nieuwe’ voedingsmiddelen, zoals granen en zuivel kunnen verdragen. Maar nog steeds zijn we niet goed aangepast aan een voedingspatroon dat rijk is aan deze voedingsmiddelen. Anders gezegd, we zijn nog niet goed aangepast aan het westerse voedingspatroon dat voor een groot deel bestaat uit graanproducten, zoals brood, pasta, rijst, havermout en zuivelproducten, zoals melk, kaas, yoghurt en kwark. En dit kan tot ziekte leiden.

Voorbeeld 4: te nieuw

Mismatch kan ook ontstaan als mensen naar een ander gebied gaan, zoals bij immigratie en emigratie. Stel je eens voor dat een blanke Europeaan naar een zonnig Afrikaans land verhuist. Ineens wordt hij blootgesteld aan krachtige zonnestraling. Zijn huid is dit niet gewend, want die is aangepast aan een klimaat met zwakke zonnestraling. Zijn blanke huid kan hem onvoldoende beschermen tegen de krachtige zonnestraling. Hierdoor heeft hij meer kans om huidkanker te ontwikkelen dan een Afrikaan met een donkere huidskleur. De donkere huid van een Afrikaan is namelijk wel aangepast aan de krachtige zonnestraling en beschermt hem tegen huidkanker. Daarentegen loopt diezelfde Afrikaan wel risico op een vitamine-D tekort zodra hij verhuist naar een land met weinig zonlicht. Zijn donkere huid is namelijk minder efficiënt in het aanmaken van vitamine-D dan een blanke huid. [4]

Ziekten als gevolg van mismatch

Veel mismatch ziekten zijn het gevolg van veranderingen in ons microbioom. Dit is het geheel van bacteriën, schimmels en gisten die op en in je lichaam leven. Je microbioom wordt door veel factoren beïnvloed. Bijvoorbeeld door voeding, beweging, slaap, stress, medicijnen, gifstoffen en de manier waarop je geboren wordt – vaginaal of keizersnede.

Een algemeen kenmerk van mismatch ziekten is dat zij ontstaan door wisselwerkingen waarvan de oorzaak en het effect niet direct duidelijk zijn. Het duurt bijvoorbeeld jaren voordat luchtvervuiling ziekte veroorzaakt. En het kan tientallen jaren duren voordat een roker last krijgt van longkanker. [4]

Vanwege een gebrek aan informatie kunnen we alleen veronderstellen dat veel ziekten, zoals MS, ADHD, alvleesklierkanker en klachten, zoals lage rugpijn het gevolg zijn van evolutionaire mismatch.

Mismatch ziekten ontstaan doordat je lichaam niet goed is aangepast aan een nieuwe omgeving. Daarom kun je verwachten dat ziekten die in het westen vaak voorkomen, maar niet onder jager-verzamelaars, het gevolg zijn van mismatch. Daarentegen is het waarschijnlijk dat ziekten die regelmatig voorkomen bij jager-verzamelaars geen gevolg zijn van mismatch, aangezien zij goed aan hun leefomgeving zijn aangepast.[4]

Kortom

Volgens de evolutionaire geneeskunde zijn westerse ziektes het gevolg van mismatch. Dit betekent dat je lichaam niet goed is aangepast aan een nieuwe omgeving. Onze omgeving is in korte tijd te snel veranderd. Je genen hebben hierdoor onvoldoende tijd gehad om zich goed aan te kunnen passen. Ze snappen de omgeving niet meer en weten daardoor niet goed hoe zij zich moeten gedragen. Dit kan leiden tot klachten en ziekte.

De belangrijkste factoren die een grote impact op je gezondheid hebben zijn:

• Voeding
• Beweging
• Microbioom
• Blootstelling aan zonlicht
• Slaap
• Chronische stress

Dus

Voor een optimale gezondheid zou je een omgeving moeten creëren die overeenkomt met de omgeving waarin de mens zich heeft geëvolueerd. Wil jij weten hoe je dit doet? Download dan hieronder mijn gratis e-book met meer dan 50 praktische tips.

E-book

De basis van herstel

• Naam*
• E-mailadres*
• Email
  Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Aanbevolen boeken

Klik hier om de bronnen te zien

[1] Muskiet, F. (2008). Prof. dr. Frits Muskiet: ‘Onze voeding moet gebaseerd zijn op eetpatroon oermens’. http://www.rug.nl/news/2008/03/010_08?lang=en%20March%2004,%202008
[2] Eaton, S. B., Konner, M., & Shostak, M. (1988). Stone agers in the fast lane: chronic degenerative diseases in evolutionary perspective. The American journal of medicine, 84(4), 739-749.
[3] Carrera-Bastos, P., O’Keefe, J. H., Cordain, L., & Lindeberg, S. (2011). The western diet and lifestyle and diseases of civilization. Research Reports in Clinical Cardiology, 2, 15-35.
[4] Daniel E. Lieberman (2013). The Story of the Human Body: Evolution, Health, and Disease.
[5] Stephen Stearns. What is a disease? History and mismatch. Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=Txz80bIM_eA