Wat te doen bij een depressie?

Je hebt een depressie, en nu? Meestal worden depressies op dezelfde manier behandeld, namelijk met antidepressiva en psychotherapie. Qua behandeling wordt er weinig onderscheid gemaakt tussen verschillende soorten depressies. En dat is een gemiste kans. Een depressie kan door verschillende factoren worden veroorzaakt. Daarom vraagt iedere depressie om een andere behandeling, maatwerk dus. Om een goed behandelplan op te kunnen stellen moet je je eerst een aantal dingen afvragen.

Wat is de oorzaak van depressiviteit?

Er zijn verschillende soorten depressies met verschillende oorzaken. Onderzoek uit 2017 onderscheidt 12 verschillende oorzaken van een depressie. [1]

1.      Ontsteking

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat er een verband tussen ontsteking en depressie is. Veel depressieve mensen blijken een verhoogde CRP-waarde (C-reactive protein) te hebben. Dit is een eiwit die na ontsteking in hoeveelheid toeneemt in het bloed. CRP wordt gebruikt als meetgraad voor ontstekingsactiviteit in het lichaam. Uit onderzoek blijkt dat 47 procent van de depressieve mensen een CRP-waarde boven de 3 mg/l had en 29 procent een CRP-waarde boven de 5 mg/l. Bij een CRP-waarde boven de 3 mg/l is de kans groot dat de depressieve gevoelens door ontsteking worden veroorzaakt. Deze mensen reageren namelijk goed op een anti-ontstekingstherapie.[2]

Ontsteking ontstaat nadat ziekteverwekkers door de lichaamsbarrières (o.a. huid, mondslijmvlies en darmslijmvlies) in het lichaam terecht komen. Als reactie hierop wordt het immuunsysteem geactiveerd en ontstaat er een ontstekingsreactie. Ziekteverwekkers kunnen binnendringen doordat de lichaamsbarrières kapot zijn. Maar ze kunnen ook binnendringen doordat de barrières zijn geopend door een stressreactie.

Voor een effectieve behandeling moet dus worden uitgezocht of de ontsteking wordt veroorzaakt door beschadiging of door opening van de barrières. Beschadiging van de darmbarrière wordt onder andere veroorzaakt door antinutriënten in de voeding. Voorbeelden van antinutriënten zijn gluten in granen (o.a. tarwe, rogge, spelt), caseïne in zuivel (o.a. kaas, melk, kwark, yoghurt, melkkefir), lectinen en saponinen in peulvruchten (o.a. soja, bruine bonen, kikkererwten, sperziebonen) en nachtschades (aardappelen, tomaten, paprika’s). Daarnaast kan bepaalde medicatie (aspirine, ibuprofen, naproxen) de darmbarrière beschadigen.

Opening van de barrières wordt veroorzaakt door een stressreactie. Deze reactie kan door verschillende factoren worden uitgelokt. Hieronder worden er een aantal besproken.

2.      Langdurige stress

Onze moderne wereld zit vol met factoren die stress veroorzaken. Veel mensen hebben chronische stress door de continue deadlines op het werk of tijdens een studie. Daarnaast zitten sommige mensen krap bij kas en ervaren daardoor financiële stress. Maar ook wisselende nachtdiensten, een slechte slaapkwaliteit en de grote hoeveelheid WhatsApp berichten, mailtjes en Facebookberichten die we dagelijks ontvangen zorgt voor chronische stress.

Langdurige stress vergroot de kans op een depressie. Uit onderzoek blijkt dat het aantal depressies onder medische studenten van 3,9 procent tot 25,7 procent toenam tijdens hun stressvolle stageperiode. Verder blijkt ook dat slaapproblemen de kans op een depressie met 50 procent verhogen.[1]

Langdurige stress leidt tot ontsteking, want stresshormonen maken de darmbarrière verhoogd doorlaatbaar. Hierdoor lekken darmbacteriën door de darmwand de bloedbaan in. Dit leidt tot een immuunreactie met ontsteking als gevolg. Vervolgens kan hieruit een depressie ontstaan.

3.      Eenzaamheid

Eenzaamheid kan tot een slechte slaapkwaliteit en chronische stress leiden. Sociale isolatie zorgt voor de aanmaak van het stresshormoon cortisol. Zoals hierboven beschreven maken stresshormonen, zoals cortisol, de darmbarrière verhoogd doorlaatbaar. Er ontstaat laaggradige ontsteking die vervolgens kan leiden tot een depressie.

4.      Traumatische gebeurtenis

Een traumatische gebeurtenis, zoals een verwonding of levensbedreigende situatie, leidt tot een stressreactie. Mensen die na een traumatische gebeurtenis in het ziekenhuis waren opgenomen en slechts een lage productie van stresshormonen (o.a. cortisol) hadden, waren meer kwetsbaar voor het ontwikkelen van een post traumatische stress stoornis (PTSS).

Uit onderzoek onder 677 depressieve mensen bleek dat 36 procent ook aan PTSS leed. Een ander groot onderzoek toonde aan dat 52 procent zowel aan depressie als aan PTSS leed. Depressieve mensen met PTSS hebben ergere symptomen dan depressieve mensen zonder PTSS. En mensen die lijden aan PTSS bleken meer ontstekingsstoffen in hun bloed te hebben. PTSS blijkt dus een belangrijke uitlokker van depressie. [1]

5.      Hiërarchisch conflict

Een depressie kan ook ontstaan als gevolg van een hiërarchisch conflict. Voorbeelden hiervan zijn werkloosheid (ontslagen), pesten en uit de groep gezet worden. Maar een hiërarchisch conflict kan ook ontstaan door het nastreven van onrealistische carrière doelen. Want carrière doelen staan meestal in verband met het beklimmen van hiërarchische ladder. Het niet behalen van deze doelen kan daarom tot een hiërarchisch conflict en depressie leiden. Mensen die lijden aan een depressie veroorzaakt door een hiërarchisch conflict hebben lage cortisolwaarden (stresshormoon).

6.      Verdriet

Na een verdrietige gebeurtenis, zoals het overlijden van je partner, kan een depressie optreden. Uit onderzoek bleek dat één maand na het overlijden van hun echtgenoot 42 procent van de partners aan de diagnostische criteria voor een depressie voldeed. 16 procent van de weduwen was na één jaar nog steeds depressief. Gemiddeld ontwikkelt 10-20 procent van de mensen die een geliefde verliezen een depressie. Dit wordt nog eens versterkt indien diegene door het verlies zich ook nog eens eenzaam gaat voelen. Een korte periode met depressieve gevoelens is dus normaal na het overlijden van een geliefde en zou niet in alle gevallen behandeld moeten worden.

7.      Romantische afwijzing

Afwijzing van je partner kan je gemoedstoestand flink beïnvloeden. Binnen twee maanden na afwijzing van hun partner ontwikkelde 40 procent symptomen die gelijkwaardig zijn aan een klinische depressie. Liefde is vergelijkbaar met drugsverslaving. De ‘afkickverschijnselen’ van het beëindigen van een relatie lijken op de afkickverschijnselen van het stoppen met drugs.

8.      Gedoe rondom de zwangerschap en bevalling

10 tot 15 procent van de vrouwen krijgt binnen een half jaar te maken met een postpartum depressie. Bij zwangerschapscomplicaties en problemen met de geboorte van de baby is het risico op een postpartum depressie 8 keer hoger. Ook is de kans groter bij een slechte gezondheid van de baby. Daarnaast ervaren veel vrouwen met een postpartum depressie te weinig hulp van hun partner of naasten bij de verzorging van hun baby. Dit kan leiden tot wanhoop en het gevoel dat ze het ouderschap niet aankan.  Symptomen van een postpartum depressie zijn een verloren interesse in de baby, schadelijke intenties voor de baby, huilen, zelfmoordgedachten, boosheid en hopeloosheid. Verder hebben deze vrouwen lage niveaus van stresshormonen in hun speeksel en lagere ontstekingswaarden in hun bloed.

9.      Wisseling van seizoen

Sommige mensen ontwikkelen elk jaar op hetzelfde moment van het seizoen een depressie. Zo’n depressie is meestal vaker aanwezig bij mensen met een avond chronotype. Dit worden ook wel avondmensen genoemd.

Een winterdepressie is een voorbeeld van een depressie die ontstaat door wisseling van het seizoen. Het is de meest voorkomende seizoen gerelateerde depressie in gematigde en noordelijke breedtegraden. De symptomen beginnen in de herfst en nemen weer af in de lente en zomer. In de middag verergeren de symptomen. Een kenmerkend symptoom van een winterdepressie is een verhoogde behoefte aan slaap.

Naast winterdepressie bestaat er ook een lente/zomer depressie. Kenmerken hiervan zijn een verminderde slaap, eerder wakker zijn, verminderde eetlust en gewichtsverlies. De stemming is het slechtst in de ochtend. In de lente zweven er veel pollen in de lucht waardoor veel mensen allergieën ontwikkelen. Dit zorgt voor activatie van het immuunsysteem en ontsteking. Het is een mogelijk oorzaak van het ontwikkelen van een depressie in de lente/zomer. Verder slaagt niet iedereen erin om zich aan te passen aan het veranderende aantal lichturen. Deze mensen produceren daardoor teveel serotonine (signaalstof die betrokken is bij o.a. stemming, pijnregulatie, slaap, darmperistaltiek) waardoor er een overmaat ontstaat. Dit maakt depressie en angsten erger.

10. Chemicaliën

Blootstelling aan chemicaliën kan ook depressieve gevoelens veroorzaken. Denk hierbij aan chemicaliën zoals alcohol, drugs en medicatie (corticosteroïden en benzodiazepine tranquillizers). Maar mogelijk ook gifstoffen zoals zware metalen, pesticiden, weekmakers (BPA) en andere hormoon verstorende stoffen. Alcohol veroorzaakt depressieve gevoelens doordat het de werking van neurotransmitters (signaalstoffen van het zenuwstelsel) verandert. Daarnaast kan alcohol er mogelijk voor zorgen dat bacteriën vanuit de darm in de bloedbaan lekken, waardoor er een ontstekingsreactie ontstaat met als gevolg een depressief gevoel. Na het vermijden van de chemicaliën verdwijnen de depressieve gevoelens meestal weer snel.

11. Ziekte

Ziekte kan een enorme invloed op je gemoedstoestand hebben. Het is daarom ook niet gek dat ziekte de kans op een depressie verhoogt. Ziekten die in verband zijn gebracht met een hoger risico op een depressie zijn neurologische aandoeningen (Alzheimer, Parkinson, migraine, epilepsie, beroerte, hersenletsel), neuro-endocriene aandoeningen (Cushing, traag werkende schildklier), multiple sclerosis (MS) en kanker.

12. Uithongering

Bij een gebrek aan voedingsstoffen investeert het lichaam minder in lichaamsfuncties die niet essentieel zijn voor directe overleving, zoals immuun functie, groei en voorplanting. Bij een voedingstekort wordt de stemming vermindert, ontstaat er irritatie en vermindert de plezierbeleving. Ook leidt het tot apathie en sociaal terugtrek gedrag.

Enerzijds ontstaat er bij een voedseltekort een tekort aan energie. Anderzijds ontstaat er een tekort aan eiwitten die nodig zijn voor de productie van dopamine en serotonine. Dit zijn signaalstoffen van het zenuwstelsel die invloed hebben op de gemoedstoestand. Een tekort aan dopamine en serotonine leidt tot depressieve gevoelens.

Is er sprake van ontsteking of niet?

In veel gevallen speelt ontsteking een rol in de ontwikkeling van een depressie. De mate van ontsteking kun je meten door middel van bloedonderzoek. Meestal wordt hiervoor high sensitive CRP (hs-CRP) gebruikt. Dit is een eiwit die na ontsteking in het bloed toeneemt. Uit onderzoek blijkt dat depressieve mensen met een hs-CRP van boven de 3 mg/l goed reageren op een ontstekingsremmende therapie.[2] Anderzijds reageren depressieve mensen met een hs-CRP van minder dan 1 mg/l negatief op een ontstekingsremmende therapie.[3] Voor de keuze van de behandeling is het dus belangrijk om te weten of er sprake van ontsteking is. Zo ja, dan is een ontstekingsremmende behandeling gewenst.

Dopamine VS serotonine

De signaalstoffen dopamine en serotonine spelen een rol in de gemoedstoestand. Een verstoorde werking leidt tot depressieve gevoelens. Voor een effectieve behandeling is het belangrijk om te weten of de depressie een dopamine probleem (dopaminerg) of een serotonine probleem (serotonerg) is. Op die manier weet je op welke neurotransmitter de behandeling zich moet richten.

Dopaminerge depressie

Wanneer een depressie wordt veroorzaakt door een probleem met de neurotransmitter dopamine, wordt het een dopaminerge depressie genoemd. Zo’n depressie uit zich in een vlakke depressiviteit waarbij gevoel afwezig is. Deze mensen zijn sneller geneigd tot het plegen van zelfmoord, aangezien de emotie angst afwezig is. Een dopaminerge depressie kun je aan de volgende symptomen herkennen:

• Gevoelloosheid en geen angst
• Zelfmoordgedachten
• Afwezigheid van creativiteit
• Een verminderde concentratie (bijvoorbeeld stukken tekst meerdere keren moeten lezen om het te begrijpen)
• Moeite met aanpassen aan temperatuurswisselingen
• Geen initiatief nemen
• Moeite om in actie te komen
• Moeite met keuzes maken (vindt alles goed)
• Hangen in plaats van rechtop zitten
• Hele dag kunnen slapen

Serotonerge depressie

Depressiviteit die door een verstoring van de neurotransmitter serotonine wordt veroorzaakt, kun je een serotonerge depressie noemen. Zo’n depressie is te herkennen aan (ongewenste) opwinding en woedeaanvallen. Andere symptomen van een serotonerge depressiviteit zijn:

• Obstipatie door verminderde darmperistaltiek
• Een verhoogde pijngevoeligheid en chronische pijn, zoals bij fibromyalgie
• Slaapproblemen
• Stemmingsproblemen, zoals een sombere en trieste stemming
• Angst
• Verlangen naar suiker, zoetigheid en alcohol
• Weinig energie
• Laag libido

Kortom

Een depressie kan door verschillende factoren worden veroorzaakt. Er is daarom niet één enkele behandeling die voor iedere depressie werkt. Elke depressie vraagt om een behandelplan op maat. Om tot een effectieve behandeling te komen moet je je de volgende dingen afvragen:

• Waardoor wordt de depressiviteit veroorzaakt?
• Is er sprake van ontsteking?
• Is het een dopaminerge depressie of een serotonerge depressie?

Recent onderzoek onderscheidt 12 verschillende oorzaken van depressiviteit. In veel gevallen is depressiviteit het gevolg van ontsteking. Deze ontsteking ontstaat door beschadiging of opening van de lichaamsbarrières. Beschadiging van de darmbarrière wordt onder andere veroorzaakt door antinutriënten (gluten, caseïne, lectinen, saponinen) in de voeding en door bepaalde medicatie (aspirine, ibuprofen, naproxen). Opening van de darmbarrière is het gevolg van een stressreactie. Langdurige stress zorgt dat de darmbarrière langdurig verhoogd doorlaatbaar (open) is. Zowel als gevolg van beschadiging als van opening van de darmbarrière lekken darmbacteriën de bloedbaan in. Hierdoor wordt het immuunsysteem geactiveerd en ontstaat er ontsteking. Dit leidt vervolgens tot depressiviteit. In dit geval is een ontstekingsremmende therapie gewenst. Het remmen van de ontsteking leidt vervolgens tot een verbetering van de serotonine- en dopaminehuishouding.

Indien er geen sprake van ontsteking is, zal de behandeling gericht zijn op het wegnemen van de oorzaak en het verbeteren van de serotonine- en/of dopaminehuishouding. Het verbeteren van de serotonine- en dopaminehuishouding kan door middel van voedingsaanpassingen en het gebruik van specifieke supplementen. Binnenkort lees je hier meer over in mijn volgende artikelen.

Klik hier om de bronnen te zien

[1] Rantala, M. J., Luoto, S., Krams, I., & Karlsson, H. (2017). Depression subtyping based on evolutionary psychiatry: proximate mechanisms and ultimate functions. Brain, behavior, and immunity.
[2] Raison, C. L., Rutherford, R. E., Woolwine, B. J., Shuo, C., Schettler, P., Drake, D. F., … & Miller, A. H. (2013). A randomized controlled trial of the tumor necrosis factor antagonist infliximab for treatment-resistant depression: the role of baseline inflammatory biomarkers. JAMA psychiatry, 70(1), 31-41.
[3] Warner-Schmidt, J. L., Vanover, K. E., Chen, E. Y., Marshall, J. J., & Greengard, P. (2011). Antidepressant effects of selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs) are attenuated by antiinflammatory drugs in mice and humans. Proceedings of the National Academy of Sciences, 108(22), 9262-9267.

Dit e-book scheelt je een consult

Om zoveel mogelijk mensen naar een goede gezondheid te kunnen helpen heb ik een e-book geschreven met meer dan 50 praktische tips. Na het lezen kun je direct de eerste stappen zetten en je gezondheid versterken. Je kunt het e-book nu gratis downloaden.

E-book

De basis van herstel

• Naam*
• E-mailadres*
• Email
  Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

P.S. Dit is het eerste artikel uit een serie van 4:

1.       Wat te doen bij een depressie?

2.       Voeding en supplementen als medicijn bij depressie

3.       Beweging net zo effectief als antidepressiva

4.       Intermittent fasting als medicijn bij depressie